Astronomi su identifikovali zvezdu koja bi mogla biti “najprimitivnija”, odnosno najčistija zvezda ikada otkrivena u poznatom svemiru. Reč je o crvenom džinu SDSS J0715-7334, čiji hemijski sastav sadrži gotovo nezamislivo mali broj težih elemenata – što je čini pravim fosilom iz vremena kada su prve zvezde tek počinjale da sijaju.
Zvezde od prvobitne materije
Prve zvezde u svemiru, poznate kao Populacija III, formirane su neposredno nakon Velikog praska i bile su sastavljene gotovo isključivo od vodonika i helijuma, uz tragove litijuma. Teži elementi poput gvožđa, kiseonika i ugljenika pojavili su se kasnije, unutar zvezda, putem nuklearne fuzije. Kada bi takve zvezde eksplodirale kao supernove, one bi raspršile teže elemente po svemiru, čime su se stvarale nove generacije zvezda – svaka sa nešto većim udelom „metala“.
Astronomi nazivaju „čistima“ one zvezde koje skoro da nemaju teških elemenata, jer su one najbliže po sastavu prvim zvezdama u istoriji kosmosa.
Rekordno niska količina metala
Tim istraživača koji predvodi Aleksander Dži (Alexander Ji) sa Univerziteta u Čikagu otkrio je da SDSS J0715-7334 ima metalnost manju od 7,8 × 10⁻⁷ — što je dva puta manje od prethodnog rekorda, i više od deset puta manje od najpoznatije zvezde siromašne gvožđem, SMSS J0313-6708.
Zanimljivo je i to da ova zvezda ima izuzetno malo ugljenika, što je čini još ređom. Većina zvezda sa niskom količinom gvožđa ipak sadrži više ugljenika, pa ovaj slučaj pruža jedinstven uvid u sastav prvobitne materije.
Tragovi zvezda Populacije III
Analiza pokazuje da je SDSS J0715-7334 nastala iz oblaka gasa koji je potekao od supernove zvezde mase oko 30 Sunaca iz Populacije III. Zbog svog položaja i orbitalnog kretanja, astronomi smatraju da nije došlo do kontaminacije njenog spoljašnjeg sloja novijim materijalom iz međuzvezdanog prostora.
Koristeći podatke sa ESA-ine misije Gaia, istraživači su zaključili da zvezda potekla iz Velikog Magelanovog oblaka, a zatim migrirala u Mlečni put.
Pogled u najranije doba svemira
Ovo otkriće ne pomaže samo u razumevanju hemijskog sastava ranog svemira, već i u proučavanju mehanizama hlađenja gasa iz kog nastaju zvezde. Tim je otkrio da se SDSS J0715-7334 nalazi ispod takozvanog „praga finostrukog hlađenja“, što znači da je formirana zahvaljujući hlađenju pomoću kosmičke prašine, a ne teških elemenata.
Drugim rečima, čak i u skoro potpuno „čistom“ svemiru, prašina je mogla da pomogne da se prvi oblaci gasa dovoljno ohlade da bi nastale zvezde poput ove.
2 Responses
Uvek se nasmejem kada čujem izraz ‘Veliki prasak’. Zašto? Kada navodimo punu adresu svog mesta stanovanja, spomenemo državu, grad i ulicu u kojoj živimo. Poređenja radi, galaksija Mlečni put je „država“, dok Sunčev sistem — Sunce i planete oko njega — predstavlja „grad“. Zemljina putanja unutar Sunčevog sistema bila bi njena „ulica“. Zahvaljujući napretku astronomije i fizike, naučnici su saznali mnogo toga o povoljnim karakteristikama posebnog kutka svemira u kom se nalazi naša planeta.
Krenimo od „grada“, to jest našeg Sunčevog sistema. On se nalazi na najboljem mestu u galaksiji Mlečni put — ni preblizu njenog središta, a ni predaleko od njega. Naučnici tvrde da je to idealno mesto gde je život moguć, jer ima savršenu koncentraciju hemijskih elemenata neophodnih za život. Ako bi se Sunčev sistem nalazio na većoj udaljenosti od središta galaksije, našli bismo se u sredini gde nema dovoljno tih elemenata. S druge strane, ako bi bio bliži središtu galaksije, našli bismo se u okruženju koje je i suviše opasno zbog visokog stepena potencijalno smrtonosnog zračenja i drugih faktora. „Živimo u elitnom kraju“, kaže se u časopisu Scientific American.
Savršen nagib i rotacija. Zemljin nagib od oko 23,4 stepena omogućava smenu godišnjih doba, umerene temperature i postojanje raznolikih klimatskih zona. „Moglo bi se reći da je nagib naše planete ’skrojen baš po meri‘“, kaže se u knjizi Rare Earth — Why Complex Life Is Uncommon in the Universe.
Atmosfera i magnetno polje naše planete predstavljaju prava remek-dela i još uvek nisu u potpunosti objašnjeni. Isto se može reći i za prirodne cikluse, koji održavaju život na našoj planeti.
Uprkos naprednoj tehnologiji, ljudi svake godine stvore bezbrojne tone toksičnog otpada, koji se ne može reciklirati. Međutim, Zemlja u potpunosti reciklira sve svoje otpadne materije, koristeći nenadmašne hemijske metode.
Šta mislite, kako su nastali Zemljini sistemi reciklaže? „Da se Zemljin ekosistem zaista razvio putem slučajnih procesa, nikada ne bi došlo do takve harmonije u prirodi“, kaže Majkl Kori, pisac religioznih i naučnih tekstova. Da li se slažete s njegovom izjavom?
Poštovani ovo su samo neke od mora činjenica koje pobijaju bilo kakvu tvrdnju o slučajnom nastanku svemira i Zemlje.
Onda pitajte se -Da li su Zemljine karakteristike delo smisaonog stvaralaštva? Koja vas od prethodno navedenih činjenica najviše uverava u to?
Šta mislite o tvrdnji da Zemlja ni u kom slučaju nije posebna planeta, već samo povoljno mesto za proces evolucije?