Nova studija otkriva da klimatske promene ne utiču samo na površinu planete, već i na duboke geološke procese ispod nje. Naučnici su ustanovili da je suvlja klima u prošlosti ubrzala razdvajanje afričkog kontinenta, proces poznat kao kontinentalni rifting, i time povećala rizik od zemljotresa i vulkanskih erupcija u Istočnoj Africi.
Kada su jezera nestala, zemlja se pokrenula
Istraživači sa Univerziteta u Ouklendu i Sirakjuzu analizirali su Basen jezera Turkana u severnoj Keniji, delu poznatog Istočnoafričkog raseda (EARS), ogromnog geološkog sistema koji se prostire od Etiopije do Mozambika. Ova oblast je savršena za proučavanje veze između klime i tektonike, jer se nalazi u magmatski aktivnoj zoni i doživela je velike promene nivoa jezera tokom poslednjih nekoliko hiljada godina.
Tim je proučavao 27 podvodnih raseda i uporedio dva perioda:
- Kasni vlažni afrički period (9.600–5.300 godina pre sadašnjosti), kada su jezera bila duboka i klima vlažna,
- i Post-vlažni afrički period (poslednjih 5.000 godina), kada su uslovi postali mnogo suvlji, a jezera značajno opala.
Korišćenjem geoloških podataka i računarskih modela, naučnici su izračunali kako je smanjenje težine vode uticalo na aktivnost raseda. Rezultati su pokazali da je brzina pomeranja raseda porasla za prosečno 0,17 milimetara godišnje nakon što su jezera presušila.
Efekat „dušeka“ i magmatski pritisak
U studiji se navodi dvostruki mehanizam koji objašnjava ovu pojavu.
Prvi efekat je smanjenje pritiska na Zemljinu koru, kada je nivo jezera Turkana opao za 100 do 150 metara, rasteretio je rasede i učinio ih podložnijim pomeranju. Naučnici to porede sa trenutkom kada skinete tešku kuglu sa dušeka: površina odmah odskoči.
Drugi, važniji efekat, dogodio se u sloju ispod kore – u Zemljinom omotaču. Kada se smanji težina vode iznad, pritisak u omotaču takođe opada, što omogućava da se više stena topi i da magma brže uzlazi. Ta magma se zatim sakuplja u komori ispod vulkana, širi se kao podzemni balon i dodatno „gura“ rasede da se brže razdvajaju.
Računarski modeli pokazali su da je upravo povećanje magmatskog pritiska glavni uzrok pojačane tektonske aktivnosti.
Veza između klime i dubokih sila
Ovo istraživanje pokazuje koliko su klimatske promene i geologija povezane. Promene nivoa vode u velikim jezerima ne utiču samo na ekosisteme, već i na stabilnost čitavih kontinenata.
Autori ističu da bi ovi nalazi mogli biti ključni za planiranje infrastrukture u oblastima blizu velikih jezera, posebno kada je reč o izgradnji brana i drugih velikih vodnih projekata.
Klimatske promene, čini se, ne menjaju samo vreme i temperature, već bukvalno oblikuju Zemlju iznutra.
Nina R from Africa – Great Rift Valley
